ชวนคนราชบุรีสังเกตการณ์ "ฝนดาวตกเจมินิดส์" ใกล้บ้าน : 14 ธ.ค.2565

ชาวราชบุรีหลาย ๆ ท่าน ที่อยากจะชมปรากฏการณ์ฝนดาวตกเจมินิดส์ ในคืนวันที่ 14 ธ.ค.2565 แต่ไม่อยากเดินทางไปชมในพื้นที่ต่างจังหวัดไกล ๆ  งานนี้ขอบอก แถบเทือกเขาตะนาวศรี บ้านเราก็ชมได้แล้ว ลองอ่านคำแนะนำดู จบแล้วสามารถดูฝนดาวตกครั้งนี้ได้ด้วยตนเองเลยครับ

เนื้อหา

• สิ่งที่ควรรู้เบื้องต้น
• คำแนะนำในการชมฝนดาวตก
• การดูฝนดาวตกด้วยตนเอง
• สถานที่ที่เหมาะสำหรับชมฝนดาวตกในราชบุรี
• อยากถ่ายภาพทำอย่างไร
• ใครไม่สะดวก ไปชมใหม่ใน 17 ธ.ค.2565
• การจัดแคมเปญดูฝนดาวตกเจมินิดส์

สิ่งที่ควรรู้เบื้องต้น

ปรากฏการณ์ฝนดาวตกเจมินิดส์ (กลุ่มดาวคนคู่) เกิดจากโลกเคลื่อนที่ตัดผ่านสายธารของเศษหินและเศษฝุ่นขนาดน้อยใหญ่ของดาวเคราะห์น้อย 3200 เฟธอน (3200 Phaethon) ที่หลงเหลือทิ้งไว้ขณะเคลื่อนผ่านเข้ามาในระบบสุริยะชั้นใน และเมื่อโลกโคจรผ่านเส้นทางดังกล่าว แรงดึงดูดของโลกจะดึงฝุ่นและหินเข้ามาเผาไหม้ในชั้นบรรยากาศ เกิดเป็นลำแสงวาบ หรือในบางครั้งเกิดเป็นลูกไฟขนาดใหญ่เรียกว่า Fireball

ภาพจำลองฝนดาวตกเจมินิดส์ กระจายจากศูนย์กลางกลุ่มดาวคนคู่
ที่มาของภาพ (ศุภฤกษ์ คฤหานนท์ . 2563)

ในช่วงระหว่างวันที่ 4-20 ธันวาคมของทุกปี เป็นช่วงที่เกิดปรากฏการณ์ “ฝนดาวตกเจมินิดส์” หรือฝนดาวตกกลุ่มดาวคนคู่ มีศูนย์กลางกระจายอยู่บริเวณกลุ่มดาวคนคู่  สำหรับปี 2565 นี้ นักดาราศาสตร์คาดการณ์ว่าจะมีอัตราการตกสูงสุดในคืนวันที่ 14 ธันวาคม 2565 ประมาณ 150 ดวงต่อชั่วโมง

คำแนะนำในการชมฝนดาวตก

ขั้นตอนแรก เราต้องหาสถานที่ที่เหมาะสมสำหรับดูฝนดาวตกครั้งนี้ ภายใต้ 2 เงื่อนไข เงื่อนไขแรก คือ ท้องฟ้ามืดปราศแสงไฟจากเมืองรบกวน เงื่อนไขที่สองคือ สามารถมองเห็นท้องฟ้าทางด้านทิศตะวันออกได้ชัดเจน กำหนดเวลาสำคัญที่ควรทราบ ในคืนวันที่ 14 ธ.ค.2565 

• 17.55 น.ดวงอาทิตย์ตก
• 20.00 น.กลุ่มดาวคนคู่ขึ้นพ้นขอบฟ้าทั้งกลุ่ม เริ่มสังเกตการณ์ฝนดาวตกได้
• 23.03 น.ดวงจันทร์ขึ้น (แรม 6 ค่ำ) แสงจันทร์จะรบกวนการมองเห็นดาวตก

ต้องเตรียมอะไรบ้างในการชม

• ควรใช้เตียงผ้าใบหรือเก้าอี้สนามที่เอนนอนและพิงหัวได้ หากมีที่วางเท้ายิ่งดี ถ้าไม่มีก็ใช้เสื่อ หรือแผ่นปูนอนก็ได้  ควรแต่งกายชุดแขนยาวขายาวเพื่อป้องกันยุง และควรทายากันยุง หากอากาศหนาวก็หาเสื้อผ้าป้องกันเพิ่มเติมตามความเหมาะสม 
• จัดเตรียมสิ่งอำนวยความสะดวกของตนเองให้ครบครัน  เช่น น้ำ เครื่องดื่ม ขนมขบเขี้ยว ไฟฉาย (ควรใช้สีแดง) เป็นต้น
• จัดท่านอนให้ สบายและผ่อนคลายที่สุด หันหน้าไประหว่างทิศตะวันออกเฉียงเหนือกับทิศตะวันออก สามารถมองเห็นภาพท้องฟ้าในมุมกว้าง แบบพานอรามา
• ปิดแสงไฟรบกวนรอบบริเวณให้หมด แล้วหลับตาเป็นเวลา 1  นาที ก่อนเริ่มสังเกตการณ์

ดูฝนดาวตกด้วยตัวเอง

การสังเกตการณ์ฝนดาวตกเจมินิดส์ด้วยตนเองนี้ ไม่ยากครับค่อย ๆ ทำไปตามขั้นตอนที่แนะนำนี้ ไม่ต้องรีบ ค่อย ๆ จินตนาการ และทำความเข้าใจ (ฝึกดูได้เรื่อย ๆ ทุกคืน) 

• ขั้นตอนที่ 1  หลังจากหลับตาเป็นเวลา 1 นาที เมื่อลืมตาขึ้นมาในเวลา 20.00 น. ท่านจะเห็นภาพดวงดาวและกลุ่มดาวต่าง ๆ  (ตามภาพที่ 1) พยายามสังเกตภาพของดวงดาวและกลุ่มดาวต่าง ๆ จดจำและทำความเข้าใจ

ภาพที่ 1 ภาพท้องฟ้าเวลา 20.00 น.

• ขั้นตอนที่ 2 พยายามจินตนาการกลุ่มดาวต่าง ๆ โดยลากเส้นระหว่างดาวแต่ละดวง ตามที่คุณมองเห็น จุดที่ควรสังเกตหลัก : ดาวอังคารจะเป็นสีส้ม มองเห็นชัดเจน, เข็มขัดนายพราน เป็นดาว 3 ดวงเรียงกัน, ดาวฤกษ์สว่าง 5 ดวง คือ ดาวไรเจล, เบเทลจุส, ดาวซิริอัส (ดาวโจร), ดาวตาวัว และ ดาวคาเพลลา (ดูภาพที่ 2 ประกอบ)

ภาพที่ 2

• ขั้นตอนที่ 3 หลังจากลากเส้นระหว่างกลุ่มดาวต่าง ๆ ในขั้นตอนที่ 2 แล้ว ลองจินตนาการวาดภาพของกลุ่มดาวแต่ละกลุ่มดู เช่น กลุ่มดาวนายพราน (Orion), กลุ่มดาวคนคู่ (Gemini), กลุ่มดาวสารถี (Auriga), กลุ่มดาววัว (Tarus) , กลุ่มดาวกระต่ายป่า (Lepus) เป็นต้น (ดูภาพที่ 3 ประกอบ)

ภาพที่ 3

• เริ่มสังเกตการณ์ฝนดาวตก ซึ่งจะเป็นลำแสงวาบสั้น ๆ กระจายออกมาจากศูนย์กลางคือ กลุ่มดาวคนคู่ (Gemini) (ดูภาพที่ 4 ประกอบ) ซึ่งกลุ่มดาวคนคู่ก็จะค่อย ๆ ลอยขึ้นสูงจากขอบฟ้าไปเรื่อย ๆ จนเช้า แต่การสังเกตการณ์ จะเป็นอุปสรรคเมื่อดวงจันทร์เริ่มขึ้นในเวลา 23.03 น. แสงจันทร์จะทำให้มองไม่เห็นแสงวาบของดาวตก

ภาพที่ 4 เริ่มสังเกตการณ์ได้ตั้งแต่ 20.00-23.03 น.

ดวงจันทร์จะเริ่มขึ้นในเวลา 23.03 น.
ซึ่งแสงจันทร์จะรบกวนแสงวาบของดาวตก

สถานที่เหมาะสำหรับชมฝนดาวตกในราชบุรี

จากการสำรวจความมืดของท้องฟ้าในพื้นที่ จ.ราชบุรี ที่เหมาะสำหรับการดูฝนดาวตกเจมินิดส์ในครั้งนี้ ได้แก่ พื้นที่ใน เขต อ.สวนผึ้ง อ.บ้านคา อ.จอมบึง (บางส่วน) และ อ.ปากท่อ (บางส่วน) พื้นที่ตรงไหนก็ได้ ที่ตั้งอยู่ในแถบสีน้ำเงินตามภาพด้านล่าง แต่ขอให้ห่างจากตัวอำเภอและถนนสายหลักหน่อย เพราะอาจมีแสงไฟในตัวอำเภอและไฟส่องสว่างตามถนนรบกวน พื้นที่นั้น ๆ ควรสามารถควบคุมการเปิดและปิดไฟได้ 

พื้นที่ที่อยู่ในแถบสีน้ำเงิน จะเหมาะสำหรับดูฝนดาวตก

ชาวราชบุรีที่สนใจอยากนอนดูฝนดาวตก ในครั้งนี้ ก็ลองหาพื้นที่ปักหมุดกันดูนะครับ อาจเป็น บ้านเพื่อน โฮมเตย์  รีสอร์ท ลานกางเต็นท์ หรือ อ่างเก็บน้ำ ที่รู้จัก หรือใครมีสถานที่ดี ๆ แนะนำก็บอกกันมาบ้างนะครับ 

อยากถ่ายภาพทำอย่างไร

การถ่ายภาพฝนดาวตกนี้ไม่ยากครับ เดี๋ยวนี้โทรศัพท์มือถือรุ่นใหม่ ๆ ที่มีโหมดตั้งค่าเอง ก็ถ่ายได้ครับ ถ่ายติดแน่นอน แต่จะสวยงามแบบมืออาชีพหรือไม่ นั่นเป็นอีกเรื่องหนึ่ง   แต่อุปกรณ์สำคัญที่ต้องมีคือ ขาตั้งกล้อง แค่นี้ก็เพียงพอสำหรับมือสมัครเล่นแล้วครับ ส่วนท่านใดสนใจเทคนิคการถ่ายภาพดาว แนะนำให้ค้นหา และอ่านดูในอินเตอร์เน็ต มีเยอะแยะมากมายให้ศึกษาค้นคว้า เช่น

• ถ่ายภาพฝนดาวตกอย่างไร ให้ได้ศูนย์กลางการกระจายตัวของฝนดาวตก
• สอน วิธีถ่ายดาวด้วยกล้องมือถือ ไม่ยากอย่างที่คิด
• ฯลฯ

เดี๋ยวนี้ โทรศัพท์มือถือรุ่นใหม่ ๆ ก็สามารถถ่ายภาพดาวได้

ใครไม่สะดวก ไปชมใหม่ใน 17 ธ.ค.2565

หลายคนอาจไม่สะดวกที่ไปนอนดูฝนดาวตกเจมินิดส์ ในวันที่ 14 ธ.ค.2565 เพราะมันเป็นวันพุธ รุ่งเช้าต้องตื่นมาทำงานอีก ก็ลองไปดูวันเสาร์ที่ 17 ธ.ค.2565 แทนก็ได้ครับ เพราะฝนดาวตกนี้มีไปถึงวันที่ 20 ธ.ค.2565 ช่วงเวลาดูก็ใกล้เคียงกัน แถมในวันนั้นดวงจันทร์ขึ้นช้าด้วยครับ ขึ้นเวลา 00.38 น.ของวันรุ่งขึ้น แต่จำนวนดาวตกอาจมีน้อยไม่ถึง 150 ดวง/ชั่วโมง

การจัดแคมเปญดูฝนดาวตกเจมินิดส์

หลายจังหวัด หลายพื้นที่ มีแคมเปญ จัดกิจกรรมและเปิดพื้นที่ให้ผู้ที่สนใจไปนอนสังเกตการณ์ดูฝนดาวตกเจมินิดส์ได้ ฟรี! ขณะที่ใน อ.สวนผึ้ง อ.บ้านคา อ.จอมบึง และ อ.ปากท่อ จ.ราชบุรี ซึ่งเป็นพื้นที่ที่ท้องฟ้ามืดและมีองค์ประกอบเหมาะแก่การจัดกิจกรรม มีทั้งอุทยานแห่งชาติ อ่างเก็บน้ำ หน่วยราชการ มหาวิทยาลัย วิทยาลัย สถานศึกษาและโรงเรียนชั้นนำหลายแห่ง อีกทั้ง อบต. ทต. โรงแรม รีสอร์ท โฮมเตย์ ลานกางเต็นท์ ฯลฯ จำนวนมากมาย เสียดายที่ยังไม่มีใครคิดจะจัดแคมเปญนี้ อย่างที่จังหวัดอื่น ๆ เขาทำกัน

ชาวราชบุรีที่สนใจ คงต้องไปหาพื้นที่ปักหมุดเสียสตังค์ ดูฝนดาวตกครั้งนี้กันเอาเองนะครับ

***********************

พลตรี ดร.สุชาต จันทรวงศ์
ประธานชมรมดาราศาสตร์และมวลเมฆ จ.ราชบุรี

12 ธ.ค.2565

ที่ข้อมูล

• ศุภฤกษ์ คฤหานนท์ . (2563). ถ่ายภาพฝนดาวตกอย่างไร ให้ได้ศูนย์กลางการกระจายตัวของฝนดาวตก. [Online]. Available : https://www.narit.or.th/index.php/astro-photo-article/1425-how-to-take-meteor-shower-photo. [2565 ธันวาคม 12].