ท้องฟ้ามืด! ไม่ได้หมายถึงพื้นที่ในเมืองต้องมืดตามไปด้วย (Dark sky not dark ground)
ผมพยายามพูดคุยเรื่อง "ท้องฟ้ามืด" กับ "มลพิษทางแสง" ให้คนรอบ ๆ ตัวฟัง เขาก็ฟังตามมารยาท ไม่ค่อยให้ความสนใจและรู้สึกเขาไม่ค่อยเห็นด้วย ซึ่งจริง ๆ มันเป็นเรื่องราวสำคัญที่มันกำลังทำลายสุขภาพและระบบนิเวศน์ของโลกเลยทีเดียว แต่เป็นเพราะพวกเขาคงปักใจอยู่กับความเชื่อที่ว่า ความเจริญของเมือง คือ การมีถนนลาดยาง น้ำไหล ไฟสว่าง มากกว่าการที่จะทำให้ ท้องฟ้ามืด
เนื้อหา
- Dark sky not dark ground
- หลักห้าประการในการออกแบบ
- ไฟถนนที่ดี
- แสงสว่าง อุบัติเหตุ อาชญากรรม และความปลอดภัย
- แสงไฟจากเพื่อนบ้าน
- เราช่วยได้
เมือง Flagstaff รัฐ Arizona, USA
เมืองท้องฟ้ามืดระดับสากลแห่งแรก
ที่มาของภาพ (Bettymaya Foott. 2564)
ที่มาของภาพ (Bettymaya Foott. 2564)
Dark sky not dark ground
ท้องฟ้ามืด! คือการควบคุมแสงประดิษฐ์ต่าง ๆ ของเมืองไม่ให้เรืองขึ้นท้องฟ้า ไม่ได้หมายถึงพื้นที่ในเมืองต้องมืดตามไปด้วย จากภาพด้านบนแสดงให้เห็นว่า ท้องฟ้าในยามค่ำคืนของเมือง Flagstaff มีแสงสว่างส่องเรืองขึ้นสู่ท้องฟ้า (Sky Glow) จำนวนน้อยมาก แต่พื้นที่ในเมืองยังคงมีแสงสว่างเพียงพอในการดำเนินกิจกรรมของชาวเมืองอย่างปลอดภัย แสดงให้เห็นว่าผู้บริหารและชาวเมืองนี้ ให้ความสำคัญกับการบริหารจัดการแสงประดิษฐ์ที่ดี คำนึงถึงเรื่องมลพิษทางแสง (Light Pollution) และการป้องกันไม่ให้แสงจากเมืองส่องขึ้นไปบนท้องฟ้ามากเกินไป ส่งผลให้ท้องฟ้าของเมืองมืดมิด (Drak Sky) สามารถเปิดมุมมองทางดาราศาสตร์ได้อย่างงดงาม
หลักห้าประการในการออกแบบ
หลักห้าประการสำหรับการออกแบบแสงประดิษฐ์กลางแจ้งในเมือง ที่ International Dark-Sky Association (IDA) และ International Education Standard (IES) ได้ร่วมกันเผยแพร่ในปี พ.ศ.2563 ซึ่งหากนำไปปฏิบัติจะสามารถรักษาความมืดของท้องฟ้า และลดมลพิษทางแสงได้ สรุปดังนี้ (Bettymaya Foott. 2564)
หลักห้าประการสำหรับการออกแบบแสงประดิษฐ์กลางแจ้งในเมือง ที่ International Dark-Sky Association (IDA) และ International Education Standard (IES) ได้ร่วมกันเผยแพร่ในปี พ.ศ.2563 ซึ่งหากนำไปปฏิบัติจะสามารถรักษาความมืดของท้องฟ้า และลดมลพิษทางแสงได้ สรุปดังนี้ (Bettymaya Foott. 2564)
- การใช้ประโยชน์ (Useful) ความต้องการแสงสว่างควรมีจุดประสงค์และการใช้ประโยชน์ที่ชัดเจน ควรประเมินว่าสถานที่นั้นจำเป็นต้องมีแสงสว่างหรือไม่ และแสงที่ติดตั้งนั้นจะส่งผลกระทบต่อผู้คน พื้นที่ สัตว์ป่า และสิ่งแวดล้อมโดยรวมหรือไม่ หากไม่ติดตั้งแสงสว่างจะใช้สีสะท้อนแสงหรือเครื่องหมายเรืองแสงแทนได้หรือไม่
- มุ่งเฉพาะเป้าหมาย (Targeted) แสงควรถูกส่องไปยังพื้นที่ที่ต้องการแสงเท่านั้น ไม่ฟุ้งกระจายไปยังพื้นที่อื่น ควรใช้โคมสำหรับป้องกันและกำหนดทิศทางของลำแสง ให้ส่องไปยังเป้าหมาย
- ใช้ระดับความสว่างที่น้อยที่สุด (Low Light level) แสงที่ใช้ไม่ควรสว่างเกินความจำเป็น ควรใช้ความสว่างของแสงระดับต่ำสุดที่ต้องการ และควรคำนึงถึงสภาพของผิวพิ้นด้วย เพราะแสงอาจสะท้อนจากผิวพื้นขึ้นสู่ท้องฟ้ายามค่ำคืนมากกว่าที่ตั้งใจไว้
- ควบคุมการใช้ไฟ (Controlled) ต้องสามารถควบคุมการใช้ไฟได้ เปิดเมื่อต้องการใช้ประโยชน์ ปิดเมื่อไม่ต้องการ สามารถหรี่แสงได้ หรือเปิดเฉพาะเมื่อมีความเคลื่อนไหว
- สีของแสง (Color) หากเป็นไปได้ควรใช้แสงสีอุ่น (Warm) หลีกเหลี่ยงการใช้แสงที่มีความยาวคลื่นสั้น (สีน้ำเงิน-ม่วง) พยายามจำกัดให้อยู่ในปริมาณที่น้อยที่สุด
 |
| ประเภทแสงต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นจากไฟถนน |
ไฟถนนที่ดี
ภาพด้านบน จำลองให้เห็นว่า พื้นที่ที่เราต้องการแสงสว่างก็คือบริเวณที่พื้นเท่านั้น (Area to be lit) แต่แสงประดิษฐ์จากโคมไฟถนนที่ออกแบบ "ไม่ดี" จะทำให้เกิดพื้นที่ที่ได้รับแสงจ้ามากเกินไป (Glare Zone) ทำลายสุขภาพตา แสงบางส่วนไปรบกวนอาคารบ้านเรือนและการนอน (Light trespass) แสงบางส่วนจะสะท้อนจากพื้นดินขึ้นท้องฟ้า (Upward reflected light) และพุ่งไปยังท้องฟ้าโดยตรง (Direct upward light)
ไฟถนนที่ดี ควรมีการออกแบบตามหลักการที่กล่าวมาข้างต้น ไฟถนนที่ได้รับการออกแบบมาไม่ดี หรือติดตั้งอย่างไม่ถูกต้อง จะทำให้แสงไฟส่องเข้ามาในบ้านของคุณ เหตุการณ์อย่างนี้เรียกว่า การรุกล้ำของแสง (Light trespass) เพราะแสงดันส่องไปยังที่ที่ไม่ได้ต้องการ
 |
| การออกแบบโคมไฟถนนที่ดีและไม่ดี |
น่าเสียดายที่หลายเมืองในประเทศไทย มีการออกแบบและติดตั้งโคมไฟถนนที่ไม่คำนึงถึงมลพิษทางแสง และสิ่งที่แย่กว่านั้น ก็คือ มันยากที่จะรื้อถอนออกแล้วเปลี่ยนใหม่ มลพิษทางแสงจากโคมไฟถนนจะบ่อนทำลายสุขภาพของคุณตลอดไป และมันจะทำให้ท้องฟ้าในบ้านคุณไม่เคยกลับมามืดมิดเหมือนเช่นเดิม
หน่วยงานราชการและองค์กรบริหารส่วนท้องถิ่นต่าง ๆ ก่อนที่จะประกาศจัดซื้อ จัดจ้าง และติดตั้งโคมไฟส่องสว่างถนนในพื้นที่ของตน ควรทำการศึกษาเรื่องการออกแบบแสงประดิษฐ์กลางแจ้งในเมือง และประเภทของโคมไฟถนนที่ไม่ก่อให้เกิดมลพิษทางแสงให้ถ่องแท้ เพื่อไม่ให้ทำลายคุณภาพชีวิตและช่วยรักษาสิ่งแวดล้อมของเมืองต่อไป
 |
| โคมไฟถนนที่ไม่มีโคมครอบบังคับทิศทางของแสง ทำให้ต้องสูญเสียแสงบางส่วนฟุ้งกระจายขึ้นไปบนท้องฟ้า เกิดแสงจ้า สิ้นเปลืองพลังงาน เสียค่าใช้จ่าย และการปล่อยก๊าซคาร์บอนฯ ที่มากเกินไป |
 |
| โคมไฟถนนแบบประติมากรรมต่าง ๆ ที่นิยมกัน ส่วนใหญ่ไม่มีโคมบังคับทิศทางของลำแสง |
 |
| แสงไฟควรถูกติดตั้งในที่ที่ต้องการแสงเท่านั้น |
 |
| แสงไฟที่เกินความจำเป็น และส่งผลต่อระบบนิเวศน์ของสัตว์น้ำในยามค่ำคืน |
 |
| โคมไฟถนนที่ก่อให้เกิดแสงเรืองขึ้นท้องฟ้า |
 |
| โคมไฟถนนที่มากเกินความจำเป็น |
แสงสว่าง อุบัติเหตุ อาชญากรรม และความปลอดภัย
ไม่มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่ชัดว่า "การเพิ่มแสงสว่างภายนอกอาคาร สามารถยับยั้งการก่ออาชญากรรมได้ มันเพียงแต่ทำให้คุณรู้สึกว่ามีความปลอดภัยมากขึ้นเท่านั้น " และมันก็ยังไม่ได้รับการพิสูจน์ด้วยซ้ำว่า ที่ว่า "ปลอดภัย" นั้น มันปลอดภัยจริง ๆ หรือไม่
.jpg) |
| Smart City Lighting ที่มาของภาพ (exc-streetlight. 2564) |
ผลการศึกษาในปี พ.ศ.2558 ที่ตีพิมพ์ในวารสารระบาดวิทยาและสุขภาพชุมชน พบว่า "ไฟถนนไม่ได้ป้องกันอุบัติเหตุหรืออาชญากรรม แต่กลับต้องสูญเสียเงินเป็นจำนวนมาก" โดยคณะวิจัยได้ทำการศึกษาการชนกันของรถยนต์บนท้องถนนและการก่อเหตุอาชญากรรมที่เกิดขึ้นในพื้นที่ของหน่วยงานท้องถิ่น จำนวน 62 แห่งในประเทศอังกฤษและเวลส์ พบว่าแสงไฟไม่มีผลกระทบกับเรื่องดังกล่าว ไม่ว่าหน่วยงานท้องถิ่นจะปิดไฟถนนโดยสิ้นเชิง หรี่แสงไฟ หรือปิดในบางช่วงเวลา หรือเปลี่ยนเป็นใช้หลอดไฟพลังงานต่ำอย่าง LED และเมื่อพิจารณาความเสี่ยงทั้งมวลแล้วสรุปได้ว้า "หน่วยงานท้องถิ่นสามารถลดการใช้โคมไฟถนนลงได้อย่างปลอดภัย โดยไม่มีผลกระทบในทางลบต่อการเกิดอุบัติเหตุหรือการก่ออาชญากรรมบนท้องถนน ประหยัดทั้งค่าใช้จ่ายและพลังงาน”
 |
| อาชญากรรมในเมือง ที่มาของภาพ (Roche Law Group. 2563) |
และจากผลการศึกษาเกี่ยวกับไฟถนนและอาชญากรรมในกรุงลอนดอน เมื่อปี พ.ศ.2554 "ไม่มีหลักฐานที่แสดงว่า การเพิ่มแสงสว่างให้มากขึ้น สามารถช่วยลดการก่ออาชญากรรมได้” รวมทั้งผลการศึกษาของสถาบันความยุติธรรมแห่งชาติเมื่อปี พ.ศ. 2540 ก็ยังระบุว่า “เราไม่สามารถมั่นใจได้ว่า แสงสว่างที่ได้รับการออกแบบและปรับปรุงใหม่แล้วจะช่วยป้องกันอาชญากรรมได้”
แสงสว่างกลางแจ้งในเมืองมีจุดมุ่งหมายเพื่อเพิ่มความปลอดภัยในเวลากลางคืน แต่แสงที่มากเกินไปอาจส่งผลในทางตรงกันข้าม
 |
| ประเภทแสงไฟจากเพื่อนบ้านที่รุกล้ำมายังบ้านเรา |
แสงไฟจากเพื่อนบ้าน
ผมเชื่อว่า หลายคนคงเคยประสบกับสถานการณ์ที่แสงไฟของเพื่อนบ้านหรือในหมู่บ้าน ที่เป็นหลอดไฟที่ไม่มีโคมบังคับทิศทางของแสง ทำให้แสงสว่างฟุ้งกระจายส่องเข้ามาที่บ้านหรือหน้าต่างห้องนอนของคุณ ซึ่งแสงเหล่านี้เป็นแสงที่คุณไม่ต้องการ มันทำคุณรู้สึกหงุดหงิด, ขุ่นเคือง หรืออาจนอนไม่หลับได้ แสงประเภทนี้เรียกว่า แสงรุกล้ำ (Light trespass)
อย่างนี้ คุณควรตัดสินใจพูดคุยกับเพื่อนบ้าน หรือผู้จัดการหมู่บ้านของคุณ ให้ความรู้เรื่องมลพิษทางแสงแก่เขา ซึ่งเหตุการณ์ที่เขาทำอาจจะทำด้วยความหวังดี แต่ไม่ได้คำนึงถึงเรื่องมลพิษทางแสงก็ได้ คุณต้องคิดเชิงบวก พูดคุยอย่างเป็นมิตร เพราะหากคุณไม่กล้าที่จะพูดคุย คุณก็จะต้องทนอยู่ในสภาพอย่างนี้ ต่อไป
เราช่วยได้
ที่กล่าวมาเป็นเพียงเรื่องราวบางกรณีเกี่ยวกับการเกิดมลพิษทางแสงเท่านั้น ซึ่งเราทุกคนสามารถช่วยได้ โดยเริ่มจากการเรียนรู้จากมัน เริ่มแก้ไขปรับปรุงไฟแสงสว่างภายในบ้านของเราเอง ไม่ให้เกิดแสงเรืองขึ้นไปบนทองฟ้า หรือไม่ให้ไปรบกวนคนอื่น แล้วค่อย ๆ ขยายผลไปยังชุมชนรอบ ๆ ตัวเรา
ช่วยกันรณรงค์สนับสนุนสัปดาห์ท้องฟ้ามืดสากลปี 2565 (International Dark Sky Week 2022)" ซึ่งจะจัดขึ้นระหว่างวันที่ 22-30 เม.ย.2565
เริ่มต้นได้ที่ตัวเรา
อ่านเพิ่มเติม
- แนวทางการจัดกิจกรรม "เดินชมเมืองยามค่ำ (DARK CITY WALKS)" สนับสนุนสัปดาห์ท้องฟ้ามืดสากล
- Light Pollution
- เขตอนุรักษ์ท้องฟ้ามืด
- สัปดาห์ท้องฟ้ามืดสากล (INTERNATIONAL DARK SKY WEEK ) 22-30 เม.ย.2565 เราจะร่วมทำกิจกรรมอะไรได้บ้าง?
- (ค้นหา) สถานที่ดูดาวในราชบุรี ตอนที่ 2 "เขตอนุรักษ์ท้องฟ้ามืด"
*********************
รวบรวมและเรียบเรียงโดย
ชมรมดาราศาสตร์และมวลเมฆ จ.ราชบุรี
15 เม.ย.2565
ที่มาข้อมูลและภาพ
- Bettymaya Foott. (2564).LIGHT POLLUTION. สไลด์ประกอบการบรรยาย. USA :The International Dark-Sky Association.
- Ruskin Hartley and Pete Strasser. (2564). Light Right to Protect the Night. [Online]. Available : https://designinglighting.com/2021/06/08/light-right-to-protect-the-night/. [2565 เมษายน 15].
- IDA. (2565). Lighting, Crime and Safety. [Online]. Available : https://www.darksky.org/light-pollution/lighting-crime-and-safety/. [2565 เมษายน 15].
- IDA. (2565). Bad Streetlights. [Online]. Available : https://www.darksky.org/our-work/lighting/lighting-for-citizens/bad-streetlights/. [2565 เมษายน 15].
- IDA. (2565). My Neighbor’s Lighting. [Online]. Available : https://www.darksky.org/our-work/lighting/lighting-for-citizens/my-neighbors-lighting/. [2565 เมษายน 15].
- exc-streetlight. (2564). What's Smart City Lighting?. [Online]. Available : https://www.exc-streetlight.com/news/lighting-blogs/what-is-smart-city-lighting.html. [2565 เมษายน 16].
- Roche Law Group. (2563). New York City Crime Hotspots. [Online]. Available : https://www.longislandcriminallawyer.com/2020/03/09/new-york-city-crime-hotspots/. [2565 เมษายน 16].
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น