ตำนานดาวโจร
ดาวซิริอุส (Sirius) มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งในภาษาไทยว่า ดาวโจร เป็นดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุดบนท้องฟ้าในตอนกลางคืน และสามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า แม้ผู้สังเกตจะอยู่ในเมืองที่มีแสงสว่างมากก็ตาม ดาวซิริอุสเป็นสมาชิกดาวดวงหนึ่งอยู่ในกลุ่มดาวหมาใหญ่ (Canis Major) อยู่ในตำแหน่งที่เปรียบเสมือนกระพรวนของสุนัข
 |
| ที่มาของภาพ App: Sky view from Star Walk 2 |
ตำนานกรีกโบราณ เชื่อว่า นายพราน หมายถึง กลุ่มดาวนายพราน (Orion) มีสุนัขล่าสัตว์ที่เลี้ยงไว้อยู่ 2 ตัว ตัวใหญ่ชื่อ ซิริอุส เป็นดาวดวงหนึ่งที่อยู่ในกลุ่มดาวหมาใหญ่ (Canis Major) (ภาษาอังกฤษเรียกว่า The Big dog) และสุนัขตัวเล็ก คือ กลุ่มดาวหมาเล็ก (Canis Minor) (ภาษาอังกฤษเรียกว่าว่า The Little Dog) ดังนั้น เวลาดูกลุ่มดาวก็จะเห็น กลุ่มดาวนายพราน อยู่ใกล้กับ กลุ่มดาวสุนัขของเขาทั้ง 2 ตัว
 |
| กลุ่มดาวหมาเล็ก ภาพโดย Alexander Jamieson - 1822 ที่มาของภาพ (Richard J. Kerk-Hecker.2565) |
 |
| กลุ่มดาวหมาใหญ่ ภาพโดย Alexander Jamieson - 1822 ที่มาของภาพ (Richard J. Kerk-Hecker.2565) |
ชาวกรีกโบราณสังเกตเห็นว่า ช่วงที่ร้อนที่สุดของปีจะเกิดขึ้นในช่วงเวลาประมาณ 40 วันของต้นฤดูร้อนในซีกโลกเหนือ โดยเริ่มตั้งแต่วันที่ 3 กรกฎาคม และสิ้นสุดในวันที่ 11 สิงหาคม เมื่อดาวซิริอุส ซึ่งเป็นดาวที่สว่างที่สุดในท้องฟ้า เริ่มขึ้นและตก พร้อม ๆ กันกับดวงอาทิตย์ ช่วงเวลานี้ ความร้อนจากดาวซิริอุสกับดวงอาทิตย์จะรวมพลังกันส่องแสงมายังโลก จึงเป็นช่วงที่โลกร้อนมากจึงเรียกกันว่า "วันสุนัข" (Dog Days) หรือ วันสุนัขในฤดูร้อน (Dog Days of Summer) ซึ่งเชื่อว่าทำให้ผู้ชายเกิดความเจ็บป่วย และสุนัขเกิดความบ้าคลั่ง
ชาวกรีกโบราณและชาวโรมันไม่พอใจกับปรากฏการณ์ของซิริอุส เพราะซิริอุสส่งสัญญาณถึงเวลาที่ความชั่วร้าย ทำให้ดินแดนของพวกเขาเกิดแห้งแล้ง โรคภัยไข้เจ็บ และเกิดความรู้สึกที่ไม่สบาย ซิริอุสได้รับสมญาว่าเป็น "ผู้นำความแห้งแล้งและนำโรคระบาดมาสู่มนุษย์ที่อ่อนแอ การขึ้นของดาวซิริอุส ทำให้ท้องฟ้าเศร้าหมองด้วยแสงอันน่าสยดสยองของมัน"
ในอียิปต์โบราณ แม่น้ำไนล์จะเอ่อล้นท่วมบ้านเมืองในทุกปี โดยปกติจะเริ่มในปลายเดือนมิถุนายน แต่ผู้คนต่างก็ยินดีกับอุทกภัยที่เกิดขึ้น เพราะน้ำท่วมทำให้พื้นดินอุดมสมบูรณ์ สามารถปลูกพืชผลในที่ที่เคยเป็นทะเลทรายได้ ชาวอียิปต์สังเกตเห็นว่า น้ำจะเริ่มท่วมในวันที่ดาวซิริอุสเริ่มขึ้นก่อนดวงอาทิตย์
ชาวกรีกโบราณและชาวโรมันไม่พอใจกับปรากฏการณ์ของซิริอุส เพราะซิริอุสส่งสัญญาณถึงเวลาที่ความชั่วร้าย ทำให้ดินแดนของพวกเขาเกิดแห้งแล้ง โรคภัยไข้เจ็บ และเกิดความรู้สึกที่ไม่สบาย ซิริอุสได้รับสมญาว่าเป็น "ผู้นำความแห้งแล้งและนำโรคระบาดมาสู่มนุษย์ที่อ่อนแอ การขึ้นของดาวซิริอุส ทำให้ท้องฟ้าเศร้าหมองด้วยแสงอันน่าสยดสยองของมัน"
ในอียิปต์โบราณ แม่น้ำไนล์จะเอ่อล้นท่วมบ้านเมืองในทุกปี โดยปกติจะเริ่มในปลายเดือนมิถุนายน แต่ผู้คนต่างก็ยินดีกับอุทกภัยที่เกิดขึ้น เพราะน้ำท่วมทำให้พื้นดินอุดมสมบูรณ์ สามารถปลูกพืชผลในที่ที่เคยเป็นทะเลทรายได้ ชาวอียิปต์สังเกตเห็นว่า น้ำจะเริ่มท่วมในวันที่ดาวซิริอุสเริ่มขึ้นก่อนดวงอาทิตย์
 |
| ภาพประกอบฤดูเก็บเกี่ยวของไทย ที่มาของภาพ (เก็บความรู้สึก.2563) |
สำหรับตำนานของไทย ดาวซิริอุส จะขึ้นในฤดูร้อน ซึ่งเป็นฤดูกาลแห่งการเก็บเกี่ยวข้าวของชาวนาไทยในสมัยก่อน หลังจากขายข้าวได้แล้ว ชาวนาก็จะมีเงินทองเก็บไว้ที่บ้าน (สมัยนั้นยังไม่มีธนาคาร) โจรจึงออกปล้นชาวนาในห้วงเวลานี้ ซึ่งตรงกับช่วงเวลาที่ดาวซิริอุสขึ้นปรากฏบนท้องฟ้าพอดี ชาวบ้านจึงเรียกชื่อดาวซิริอุสว่า "ดาวโจร" ประกอบกับ ดาวโจรสว่างมาก แม้ในคืนเดือนมืดก็ยังสามารถส่องแสงสว่างให้โจร ได้มองเห็นลู่ทางอีกด้วย โดยไม่ต้องใช้คบไฟหรือตะเกียง
ตำนานดาวซิริอุสนี้ มีผู้รวบรวมและบันทึกไว้อีกจำนวนมากหลากหลายตำนาน หลายชาติ หลายภาษา ผมพยายามอ่านแล้วแต่ยังไม่ครบ บางตำนานก็ยังไม่ค่อยเข้าใจแจ่มแจ้งนัก คงจะต้องหาเวลาศึกษาไปเรื่อย ๆ อีกนาน
******************
รวมรวมโดย
ชมรมดาราศาสตร์ราชบุรี
24 ก.พ.2565
ที่มาข้อมูลและภาพ
- almanac. (2564). The Dog Days of Summer. [Online]. Available : https://www.almanac.com/content/what-are-dog-days-summer. [2565 กุมภาพันธ์ 24].
- Christopher Klein. (2562). The Ancient Greek Origins of the "Dog Days of Summer". [Online]. Available : https://www.history.com/news/why-are-they-called-the-dog-days-of-summer. [2565 กุมภาพันธ์ 24].
- พรชัย สังเวียนวงศ์. (_____). ซิริอุส...ดวงดาวที่ถูกลืม. . [Online]. Available : https://board.postjung.com/634968. [2565 กุมภาพันธ์ 24].
- ลัคนา ชำนาญกุล. (2564). ดาวแห่งการปล้น...ที่คนไทยเรียกว่า..ดาวโจร. [Online]. Available : http://oniepr.com/news_show.php?nid=176664#:~:text=ซิริอุส%20(Sirius,โดนโจรปล้นทุกที.... [2565 กุมภาพันธ์ 24].
- Richard J. Kerk-Hecker. (2565). CANIS MAJOR. [Online]. Available : https://www.peoplesguidetothecosmos.com/constellations/canismajor.htm. [2565 กุมภาพันธ์ 24].
- Richard J. Kerk-Hecker. (2565). CANIS MINOR. [Online]. Available : https://www.peoplesguidetothecosmos.com/constellations/canisminor.htm.htm. [2565 กุมภาพันธ์ 24]
- เก็บความรู้สึก.(2563). ย้อนวัยไปช่วงเกี่ยวข้าวกันครับ. Blockdit. [Online]. Available : https://www.blockdit.com/posts/5e71ac8a36f9b90c9156bfcc. [2565 กุมภาพันธ์ 24]
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น