เมื่อต้นเดือน ก.ย.2565 สมาคมท้องฟ้ามืดนานาชาติ (International Dark-Sky Association : IDA) ได้ให้การรับรอง สวนสาธารณะ Parc du Mont-Bellevue เป็น เขตท้องฟ้ายามค่ำคืนในเมือง (Urban Night Sky Place :UNSP) แห่งแรกของประเทศแคนาดา และนับเป็นสวนสาธารณะแห่งที่ 5 ของแคนาดา ที่เป็นเขตท้องฟ้ามืดนานาชาติ (International Dark Sky Place)
ท้องฟ้ายามค่ำคืนที่เต็มไปด้วยดวงดาวของเมืองเชอร์บรูค ประเทศแคนาดา
เจ้าของภาพ Johanne Roby/Remi Bouche
ที่มาของภาพ (UNE OASIS DE NUIT ÉTOILÉE EN MILIEU URBAIN. 2566)
เนื้อหา
- คืนท้องฟ้ายามค่ำคืนให้ชาวเมืองและสรรพสัตว์
- เขตท้องฟ้ายามค่ำคืนในเมือง คืออะไร
- ขอเป็นแค่เขตท้องฟ้าที่มีคุณภาพก็พอ
- ราตรีประดับดาว
- เราทำได้
คืนท้องฟ้ายามค่ำคืนให้ชาวเมืองและสรรพสัตว์
สวนสาธารณะ Parc du Mont-Bellevue อยู่ในเมืองเชอร์บรูค ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของรัฐควิเบก ประเทศแคนาดา มีประชากรประมาณ 200,000 คน เป็นสวนสาธารณะที่ใหญ่ที่สุดในเมืองและมีพื้นที่ 1.59 ตร.กม. โดยมียอดเขาสองแห่ง คือ ยอดเขาเบลล์วิว สูงจากระดับน้ำทะเล 333 เมตร และ ยอดเขา JS Bourque สูงจากระดับน้ำทะเล 365 เมตร พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่า มีพื้นที่ชุ่มน้ำและที่อยู่อาศัยของสัตว์น้ำ และพันธุ์พืชกว่า 400 สายพันธุ์ รวมทั้งสัตว์ป่าอีกกว่า 100 สายพันธุ์ ซึ่งปัจจุบันมีหลายสิบชนิดกำลังใกล้สูญพันธุ์
สถานที่ตั้งของสวนสาธารณะ อยู่ในใจกลางเมืองเชอร์บรูค และใกล้กับวิทยาเขตของ Université de Sherbrooke มีประชากรไปใช้บริการสวนสาธารณะเป็นจำนวนมาก ทางผู้บริหารเมืองพยายามสร้างความตระหนักแก่ชาวเมืองให้เล็งเห็นถึงมลพิษทางแสงจากไฟประดิษฐ์ในเขตเมือง โดยรณรงค์ให้มีการออกแบบและสร้างกฏหมายเพื่อควบคุมแสงไฟประดิษฐ์กลางแจ้ง ไม่ให้ส่องแสงเรืองกระทบต่อสภาพความมืดของท้องฟ้าในยามค่ำคืน เพื่อให้ชาวเมืองเชอร์บรูค สามารถเชื่อมต่อและสัมผัสกับท้องฟ้ายามค่ำคืนที่มีคุณภาพได้อีกครั้ง และยังเป็นการช่วยอนุรักษ์สายพันธ์ุสัตว์และพืชต่าง ๆ ให้กลับคืนสู่ระบบนิเวศน์ที่มีเวลากลางคืนตามธรรมชาติที่แท้จริง
 |
ตัวอย่าง : แสงไฟประดิษฐ์ของเมืองที่ขาดการควบคุม
ชาวเมืองไม่มีโอกาสเห็นราตรีประดับดาว |
เขตท้องฟ้ายามค่ำคืนในเมือง คืออะไร
เขตท้องฟ้ายามค่ำคืนในเมือง (Urban Night Sky Place :UNSP) หมายถึง พื้นที่ที่เป็นสวนสาธารณะ พื้นที่โล่ง พื้นที่กลางแจ้ง หรือพื้นที่คล้าย ๆ กันที่ตั้งอยู่ในเขตเมือง เขตเทศบาล หรือเขตปกครองตนเอง อยู่ใกล้สภาพแวดล้อมของเมืองใหญ่ แต่มีการวางแผนและออกแบบควบคุมมลพิษทางแสงไม่ให้กระจายขึ้นสู่ท้องฟ้า เพื่อให้พลเมืองได้เพลิดเพลินและสัมผัสกับท้องฟ้ายามค่ำคืนที่เต็มไปด้วยดวงดาว และเพื่อปกป้องและเคารพความหลากหลายทางชีวภาพของสรรพสัตว์ อีกทั้งยังเป็นผลดีต่อสุขภาพของมนุษย์เอง พื้นที่เขตท้องฟ้ายามค่ำคืนในเมืองนี้ ต้องเป็นพื้นที่ที่สามารถเข้าถึงได้ง่ายด้วยการเดินเท้า จักรยาน การขนส่งสาธารณะ หรือรถยนต์
ขอเป็นแค่เขตท้องฟ้าที่มีคุณภาพก็พอ
ที่เอาเรื่องการสร้างพื้นที่บางส่วนของเมืองให้เป็น "เขตท้องฟ้ายามค่ำคืนที่มีคุณภาพ" ของต่างประเทศมาเล่าให้ฟังนี้ เพราะผมคิดว่า ในหลาย ๆ เมืองของประเทศไทย น่าจะสร้างได้ เพราะทุก ๆ เมืองมักจะมีสวนสาธารณะในเขตเมือง เพื่อใช้เป็นสถานที่พักผ่อนของชาวเมือง และเป็นปอดของเมืองอยู่แล้ว เพียงแค่ออกมาตรการควบคุมมลพิษทางแสงอีกหน่อย ก็จะทำให้ท้องฟ้าบางส่วนในเมืองนั้น ๆ เป็นท้องฟ้าที่มีคุณภาพ ดังเช่น สวนสาธารณะในเมืองเชอร์บรูค
สำหรับเมืองที่ผมอยู่ ผมพยายามเล่าเรื่องให้ผู้คนหลากหลายสาขาอาชีพที่ผมรู้จัก รวมทั้งผู้ที่มีอำนาจในการบริหารเมือง ฟัง เกี่ยวกับมลพิษทางแสง โดยเฉพาะแสงไฟในเมืองที่ขาดการควบคุม รวมทั้งเล่าเรื่องความพยายามที่จะสร้างเขตอนุรักษ์ท้องฟ้ามืด ของสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (สดร.) ให้ฟังด้วย
ทุกคนก็ฟัง แต่ดูเหมือนจะไม่ค่อยมีใครให้ความสนใจและใส่ใจเป็นพิเศษ เมืองที่ผมอยู่ จึงเป็นเมืองที่เต็มไปด้วยแสงไฟประดิษฐ์ในยามค่ำคืน ส่องสว่างจ้าขึ้นบนท้องฟ้า เปิดทั้งคืนไม่มีการควบคุม ถึงเวลาที่ไม่ใช้ประโยชน์แล้วก็ไม่ปิด สิ้นเปลืองพลังงานและทำให้โลกร้อนขึ้น บนท้องฟ้าบ้านผม เห็นได้แค่ดวงจันทร์,ดาวเคราะห์ และดาวสว่างเพียงไม่กี่ดวง ท้องฟ้าถูกแสงเรืองของเมืองส่องแสงกลบหมด การจะทำให้เมืองทั้งเมืองมีท้องฟ้าที่มืดนั้น ต้องทำให้ทุกคน ทุกฝ่าย มีความเข้าใจ และร่วมมือกัน แต่มันทำได้ยากมากครับ
ราตรีประดับดาว
การทำให้พื้นที่บางส่วนของเมือง เป็นเขตท้องฟ้ายามค่ำคืนที่มีคุณภาพ ยามราตรีบนท้องฟ้าพอมีดวงดาวประดับให้เห็นบ้าง น่าจะง่ายกว่าการทำเมืองทั้งเมืองให้มีท้องฟ้ามืด สวนสาธารณะ Parc du Mont-Bellevue ที่กล่าวมา นับเป็นตัวอย่างที่ดีของผู้บริหารเมืองและความร่วมมือของชาวเมือง ที่ตระหนักถึงมลพิษทางแสงที่นับวันจะมากขึ้นเรื่อย ๆ ถึงคราวจำเป็นแล้วที่จะต้องคืนพื้นที่บางส่วนของเมือง และกันไว้ให้เป็นเขตท้องฟ้ายามค่ำคืนในเมือง ต่อไป
การสร้างเขตท้องฟ้ายามค่ำคืนในเมือง (UNSP) คือ โครงการหนึ่งที่ IDA พยายามสร้างขึ้นในเมือง อย่างน้อยผู้คนที่มีชีวิตอยู่ในเมืองก็จะได้เห็นท้องฟ้ายามราตรีที่ประดับด้วยดวงดาวบ้าง ไม่ต้องออกเดินทางไกล ๆ ไปยังพื้นที่นอกเมืองในเขตท้องฟ้ามืด (Dark Sky Place)
 |
อนุสรณ์สถานแห่งชาติ Timpanogos Cave พื้นที่ขนาด 1.01 ตร.กม.
ทางตอนเหนือของรัฐยูทาห์ สหรัฐอเมริกา
ได้รับการประกาศเป็นเขตท้องฟ้ายามค่ำคืนในเมือง
ที่มาของภาพ (International Dark-Sky Association. 2563) |
เราก็ทำได้
เมืองหลาย ๆ แห่งในประเทศไทย มีทั้งเมืองที่เจริญมากที่สุดไปจนถึงเมืองที่กำลังจะเจริญ หากคณะผู้บริหารเมืองและชาวเมืองแต่ละเมือง มีความเข้าใจเรื่องมลพิษทางแสงแล้ว การสร้าง"เขตท้องฟ้ายามค่ำคืนในเมือง" ก็ไม่ใช่เรื่องยากอีกต่อไป เราก็ทำได้เหมือนที่เขาทำกัน
ลองช่วยกันทำนะครับ เริ่มต้นจากการควบคุมมลพิษทางแสงในบ้านเราเสียก่อน แล้วค่อย ๆ ชักชวนเพื่อนบ้าน ขยายต่อไปยังชุมชน หมู่บ้าน ตำบล และเมือง ในโอกาสต่อไป
บทความที่เกี่ยวข้อง
*******************
รวบรวมและเรียบเรียงโดย
พลตรี ดร.สุชาต จันทรวงศ์
ชมรมดาราศาสตร์และมวลเมฆ จ.ราชบุรี
6 ม.ค.2566
ที่มาข้อมูลและภาพ - Ashley Wilson. (2565). Parc du Mont-Bellevue Becomes Canada’s First Urban Night Sky Place. [Online]. Available : https://www.darksky.org/parc-du-mont-bellevue-becomes-canadas-first-urban-night-sky-place/. [2566 มกราคม 4].
- International Dark-Sky Association. (2561). Urban Night Sky Places. [Online]. Available : https://www.darksky.org/our-work/conservation/idsp/unsp/. [2566 มกราคม 5].
- International Dark-Sky Association. (2563). Timpanogos Cave National Monument (U.S.). [Online]. Available : https://www.darksky.org/our-work/conservation/idsp/unsp/timpanogos-cave-national-monument/. [2566 มกราคม 6].
- UNE OASIS DE NUIT ÉTOILÉE EN MILIEU URBAIN. (2566). UNE OASIS DE NUIT ÉTOILÉE À SHERBROOKE. [Online]. Available : https://www.oasisnuitetoilee.org/. [2566 มกราคม 5].
