มือใหม่ชวนดู "ดาวลูกไก่" คืนวันที่ 9 มี.ค.2565

หลายคนมักมองหา "ดาวลูกไก่" ไม่ค่อยพบ เพราะกลุ่มกระจุกดาวลูกไก่นี้ แสงไม่ค่อยสว่างเท่าใดนัก หากอยู่ในเมืองที่มีแสงไฟมาก ๆ แทบจะมองไม่เห็นเลย และหลายคนมักชอบเข้าใจผิดคิดว่า ดาวไถ (หรือเข็มขัดนายพราน) คือ ดาวลูกไก่  วันนี้ มือใหม่อย่างผม จะชวนวางแผนดูดาวลูกไก่ตามปฏิทินดาราศาสตร์ดู คราวนี้ รับรองว่าใช่ดาวลูกไก่แน่ ๆ ครับ

ภาพกระจุกดาวลูกไก่จะอยู่ใต้ดวงจันทร์
ในวันที่ 9 มี.ค.2565 เวล 20.00 น.
ที่มาของภาพ จำลองจากโปรแกรม Stellarium

ตามปฏิทินดาราศาสตร์ (สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ. 2565) บอกว่าในวันที่ 9 มีนาคม 2565  "ดวงจันทร์จะอยู่ใกล้กระจุกดาวลูกไก่ 3.9 องศา"  จึงเป็นโอกาสอันดีที่มือใหม่อย่างผม จะได้รู้จักกลุ่มกระจุกดาวลูกไก่  

วันนั้นดวงจันทร์ขึ้น 7 ค่ำ (แสงอาจสว่างเกินไปบดบังดาวลูกไก่ได้) จะเริ่มทอแสงทางทิศตะวันตกหลังดวงอาทิตย์ตกดินเวลา 18.31 น. แสงสนธยาทางดาราศาสตร์จะสิ้นสุดประมาณเวลา 19.41 น. นั่นแหละครับเริ่มดูได้เลย พอถึงเวลาประมาณ 20.00 น. เราก็จะเห็นภาพกระจุกดาวลูกไก่ ตามภาพที่ปรากฏด้านล่างนี้ครับ

ที่มาของภาพ จำลองจากโปรแกรม Stellarium 

จากภาพด้านบน ตำแหน่งกระจุกดาวลูกไก่จะอยู่ด้านใต้ของดวงจันทร์พอดี (ดวงจันทร์ มุมทิศ 285 องศา/มุมเงย 54 องศา, ดาวลูกไก่ มุมทิศ 287 องศา/มุมเงย 45 องศา) ยิ่งดึกดวงจันทร์จะเริ่มตกก็จะอยู่ใกล้กับกระจุกดาวลูกไก่มากยิ่งขึ้น  กระจุกดาวลูกไก่นี้อยู่ในกลุ่มดาววัว (Taurus) ถือเป็น 1 ใน 13 กลุ่มดาวจักรราศี ลองดูภาพด้านล่างนะครับ 

ตำนานดาวลูกไก่นี้ มีหลากหลายมาก อย่างเช่น ตำนานในเทพปกรณัมกรีก เรียกชื่อว่ากลุ่มดาวไพลยาดีส (Pleiades) ตั้งชื่อตามพี่น้องหญิงสาว 7 คน (Seven sisters) ซึ่งเป็นบริวารของเทพีอาร์เทมีส ได้แก่ Asterope, Merope, Electra, Maia, Taygete, Celaeno, Alcyone และที่เหลืออีก 2 ดวง เป็นดาวของเทพไททันแอตลัส ผู้เป็นพ่อ และนางไม้ในทะเลไพลยานี ผู้เป็นแม่ รวมแล้วกลุ่มดาวไพลยาดีสนี้ จึงมีดาวสว่างรวมกันทั้งสิ้น 9 ดวง แต่ถามว่าทำไมพวกเขาจึงไปเกิดเป็นดาว ตำนานนี้ ไม่ค่อยแน่ใจครับ มีหลายเรื่องราวที่เล่าไม่ตรงกัน

ส่วน ดาวลูกไก่ของไทย มีชื่อเรียกอีกอย่างว่า ดาวกฤติกา มีตำนานเล่าว่า มีตายายคู่หนึ่งอาศัยอยู่ในป่า วันหนึ่งมีพระธุดงค์ผ่านมา คิดจะหาอาหารไปถวาย แต่เนื่องจากอยู่ในป่าไม่มีอาหารดี ๆ จึงหารือกันจะฆ่าไก่ที่เลี้ยงไว้เพื่อไปทำอาหารถวาย แม่ไก่ได้ยินดังนั้นก็สั่งเสียลูกไก่ทั้งเจ็ดตัวให้รักษาตัวให้ดี ตัวเองต้องแทนคุณตายายที่เลี้ยงดูมา เมื่อถึงเวลาตายายฆ่าแม่ไก่ ลูกไก่ก็กระโดดเข้าเตาไฟตายตามแม่ไปด้วย เทพยดาเห็นแก่ความกตัญญู จึงให้ลูกไก่ทั้งเจ็ดขึ้นไปเป็นดาวอยู่บนฟ้าเพื่อเตือนใจคน

ตำนานชาวไวกิ้งกล่าวว่าดาวเหล่านั้นคือ แม่ไก่ทั้งเจ็ดตัวของเฟรยา เทพีแห่งความรัก เวทมนตร์ และนางพญากลุ่มนางฟ้านักรบวัลคีรีส์ แต่ก็ไม่ทราบว่าทำไมไปเกี่ยวข้องกับแม่ไก่ทั้งเจ็ดและเทพโอดิน ส่วนดาวลูกไก่ในภาษาญี่ปุ่นอ่านว่า 昴 (Subaru) ซึ่งเป็นหนึ่งในยี่ห้อรถ และโลโก้ของซุบารุ ซึ่งก็เป็นรูปดาวลูกไก่ด้วย แต่มี 6 ดวงจากปกติ 7 ดวง 

เรื่องราวของกลุ่มดาวลูกไก่นี้ ยังมีเรื่องราวผูกพันกับกลุ่มดาวนายพรานและอีกหลายกลุ่มดาว ลองสืบค้นกันดูนะครับ

อย่าลืมวันที่ 9 มี.ค.2565 พอเริ่มมืดให้แหงนหน้าขึ้นท้องฟ้าหาดวงจันทร์ให้เจอ และเราจะพบ "ดาวลูกไก่" อยู่ที่นั่นด้วย อย่าลืมถ่ายภาพมาแบ่งปันกันชมด้วยนะครับ

*************************

พลตรี ดร.สุชาต จันทรวงศ์

ชมรมดาราศาสตร์ราชบุรี

7 มี.ค.2565

ที่มาข้อมูล

• สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ. (2565). ปฏิทินดาราศาสตร์ 2565. [Online]. Available : https://www.narit.or.th/images/07_บริการวิชาการ/calendar/2022/NARIT_Calendar_2022.pdf. [2565 มีนาคม 7]. 
• วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี. (2564). กระจุกดาวลูกไก่. [Online]. Available : https://th.wikipedia.org/wiki/กระจุกดาวลูกไก่#:~:text=นิทานดาวลูกไก่ในตำนาน,ฆ่าแม่ไก่%20ลูกไก่ก็. [2565 มีนาคม 7].
• Spaceth.co. (2562). รู้จักกับกลุ่มดาววัว จากตำนานสู่กลุ่มดาวยามค่ำคืน. [Online]. Available : https://spaceth.co/taurus-constellation/#. [2565 มีนาคม 7].